Vì Sao Cơ Thể Cần Bổ Sung Sắt? Hiểu Đúng Để Bổ Sung Hiệu Quả

Sắt là một trong những vi chất cần thiết đối với cơ thể của mỗi người, kể cả trẻ em và người trưởng thành. Thừa hoặc thiếu sắt đều ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, vậy nên việc hiểu rõ về cách bổ sung sắt cho cơ thể sao cho đầy đủ và khoa học nhất trở nên vô cùng quan trọng. 

Với sự phát triển của công nghệ dược phẩm hiện đại, chúng ta có nhiều lựa chọn khác nhau cho việc bổ sung sắt, từ các dạng sắt truyền thống đến những công nghệ tiên tiến mới. Cùng khám phá ngay những kiến thức cần thiết để lựa chọn và sử dụng sắt một cách hiệu quả và an toàn nhất cho bạn và gia đình trong bài viết dưới đây.

1. Sắt là gì? Tại sao cần bổ sung sắt cho cơ thể?

Sắt là một thành phần quan trọng cho sự vận hành của cơ thể con người. Chất sắt có tác dụng trong việc tổng hợp hemoglobin - loại chất vận chuyển oxy cho các tế bào trong cơ thể, và myoglobin - loại chất dự trữ oxy cho cơ thể. Nó được xem là một yếu tố kiểm soát quá trình tổng hợp DNA của cơ thể, đóng vai trò quan trọng trong nhiều quá trình sinh hóa.

Trong hemoglobin, sắt (ion sắt Fe2+) là cơ chất gắn kết với nguyên tử oxy, giống như những chiếc xe tải nhỏ chuyên chở dưỡng khí đến khắp các bộ phận trong cơ thể. Nếu thiếu sắt, hệ thống vận chuyển này sẽ bị đình trệ, khiến các tế bào không nhận đủ oxy cần thiết để hoạt động hiệu quả.

Dù chiếm một tỷ lệ rất nhỏ trong tổng khối lượng cơ thể, nguyên tố vi lượng này lại có vai trò quyết định đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe tổng thể.

2. Các Nhóm Đối Tượng Cần Bổ Sung Sắt

2.1. Trẻ em

Sắt rất cần thiết cho sự tăng trưởng và phát triển toàn diện ở trẻ em. Đặc biệt là trẻ sinh non, nhẹ cân hoặc bú mẹ hoàn toàn từ tháng thứ 4 trở đi, cần được bổ sung sắt.

Trẻ sinh non và nhẹ cân: Trẻ sinh non (trước tuần thứ 37) và trẻ nhẹ cân (dưới 2,5kg) thường có lượng sắt dự trữ thấp hơn so với trẻ đủ tháng và đủ cân, do quá trình tích lũy sắt trong giai đoạn cuối thai kỳ bị ảnh hưởng. Theo Viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP), trẻ sinh sinh non và nhẹ cân cần được bổ sung sắt với liều lượng từ 2mg/kg/ngày từ 1 tháng tuổi.

Trẻ bú mẹ hoàn toàn: Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ sơ sinh, tuy nhiên, lượng sắt trong sữa mẹ có thể không đủ đáp ứng nhu cầu của trẻ, đặc biệt là sau 4 - 6 tháng tuổi. Vì vậy, việc bổ sung sắt dự phòng cho trẻ bú mẹ hoàn toàn từ tháng thứ 4 là cần thiết.

Theo khuyến nghị của Viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP), nên bắt đầu bổ sung sắt từ tháng thứ 4 với liều 1 mg sắt nguyên tố/kg/ngày đến khi trẻ có thể ăn dặm đủ sắt, để phòng ngừa nguy cơ thiếu sắt khi trẻ lớn hơn, đặc biệt khi nhu cầu sắt tăng cao trong giai đoạn phát triển nhanh.

Trẻ sơ sinh cần bổ sung sắt đúng cách nhằm hỗ trợ sự phát triển toàn diện cho trẻ trong giai đoạn đầu đời

Việc bổ sung sắt cho trẻ sơ sinh cần được thực hiện đúng cách và với sản phẩm phù hợp để đảm bảo an toàn tối đa. Tìm hiểu ngay "Có nên bổ sung sắt cho trẻ sơ sinh? Top 5 sắt nước tốt nhất cho trẻ"để có hướng dẫn chi tiết và lựa chọn sản phẩm uy tín cho con yêu.

2.2. Phụ nữ mang thai

Trong thời kỳ mang thai, nhu cầu về sắt tăng lên đáng kể do cơ thể cần đáp ứng sự phát triển của thai nhi, và tăng thể tích máu của mẹ bầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), phụ nữ mang thai cần bổ sung từ 30 – 60 mg sắt nguyên tố mỗi ngày để duy trì sức khỏe tối ưu. Thiếu sắt trong thai kỳ có thể dẫn đến sinh non, trẻ nhẹ cân và ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài của cả mẹ và bé.

Việc lựa chọn loại sắt phù hợp cho thai kỳ đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng về hiệu quả và độ an toàn. Tham khảo ngay "Top 4 Sắt Thuần Tốt Nhất Cho Mẹ Bầu Thai Kì Khỏe Mạnh" để có được thông tin chi tiết và lựa chọn sáng suốt nhất cho sức khỏe mẹ và bé.

2.3. Người thiếu máu do thiếu sắt

Thiếu máu do thiếu sắt là tình trạng cơ thể không có đủ sắt để sản xuất đủ hemoglobin, gây ra thiếu máu. Nguyên nhân thường gặp là do chế độ ăn thiếu sắt, khả năng hấp thu sắt kém, hoặc mất máu từ các nguồn như xuất huyết tiêu hóa, rong kinh, hoặc các bệnh lý khác.

Việc bổ sung sắt giúp cải thiện các triệu chứng như mệt mỏi, chóng mặt, khó thở và nhịp tim nhanh. Điều trị thiếu máu do thiếu sắt thường đòi hỏi liều sắt cao hơn mức duy trì thông thường và cần được theo dõi y tế chặt chẽ.

3. Phân loại Sắt Theo Cấu Trúc Hóa Học

Dựa trên cấu trúc hóa học, sắt được chia thành ba nhóm chính:

3.1. Sắt vô cơ

Sắt vô cơ được tạo thành từ việc kết hợp ion sắt với các gốc acid vô cơ, là dạng sắt phổ biến nhất trong các sản phẩm bổ sung trên thị trường. Loại sắt này chứa hàm lượng sắt nguyên tố cao, tuy nhiên khả năng hấp thu kém và dễ gây tác dụng phụ như táo bón, buồn nôn.

3.2. Sắt hữu cơ

Sắt hữu cơ là dạng sắt được liên kết với các phân tử hữu cơ như amino acid. Loại sắt này có khả năng hấp thu tốt hơn sắt vô cơ, ít gây tác dụng phụ và mùi vị dễ uống hơn. Tuy nhiên, sắt hữu cơ chứa hàm lượng sắt nguyên tố thấp hơn, do đó cần uống nhiều viên hơn để đáp ứng được lượng sắt cần bổ sung.

3.3. Sắt sinh học là gì?

Sắt sinh học là một dạng sắt được bào chế bằng công nghệ Liposome. Khác hoàn toàn với những dòng sắt truyền thống, các phân tử sắt sinh học được bao bọc bởi lớp màng liposome.

Màng liposome được bao bọc bởi một hay nhiều lớp màng phospholipid kép và có cấu trúc tương đồng với màng tế bào. Nhờ lớp màng liposome, sắt sinh học đã khắc phục được rất nhiều nhược điểm của các dòng sắt truyền thống khác: hấp thu cao, không gây ra các tác dụng phụ như táo bón, nóng trong.

Sắt sinh học với công nghệ Liposome giúp hấp thu vượt trội, không gây nóng trong hay táo bón

Bạn muốn hiểu rõ hơn về công nghệ Liposome và những ưu việt vượt trội của sắt sinh học so với sắt hữu cơ truyền thống? Khám phá ngay bài viết chuyên sâu về "Sắt sinh học là gì? Khác biệt giữa sắt hữu cơ và sắt sinh học?" để có lựa chọn tối ưu nhất cho sức khỏe của bạn và gia đình.

4. Phân Loại Sắt Theo Dạng Bào Chế

Ngoài việc phân loại theo cấu trúc hóa học, việc lựa chọn dạng bào chế cũng ảnh hưởng đáng kể đến hiệu quả và sự tiện lợi trong việc bổ sung sắt. Mỗi dạng bào chế có những ưu thế riêng, phù hợp với các nhóm đối tượng và mục đích sử dụng khác nhau.

5. Hướng Dẫn Bổ Sung Bổ Sung Sắt

5.1. Bổ sung sắt qua chế độ ăn uống

Chế độ ăn giàu sắt là cách tự nhiên và an toàn nhất để bổ sung dưỡng chất này. Dưới đây là một số nhóm thực phẩm giàu sắt nên thêm vào thực đơn hàng ngày:

• Nguồn động vật (sắt heme): Các loại thịt đỏ (bò, lợn), thịt gia cầm, cá, hải sản, và nội tạng động vật (gan) là những nguồn cung cấp sắt heme dồi dào. Cơ thể có thể hấp thụ sắt heme một cách hiệu quả hơn, với tỷ lệ hấp thụ khoảng 15-35%.

• Nguồn thực vật (sắt non-heme): Rau xanh đậm (như cải bó xôi), đậu, ngũ cốc, và các loại hạt. Khả năng hấp thụ sắt non-heme thấp hơn so với sắt heme, chỉ khoảng 2-20%.

5.2. Sử dụng thực phẩm chức năng và thuốc bổ sung sắt

Trong trường hợp không thể đáp ứng đủ nhu cầu sắt qua chế độ ăn uống, nên cân nhắc sử dụng các sản phẩm bổ sung sắt theo hướng dẫn của bác sĩ.

Thời điểm uống sắt ảnh hưởng rất lớn đến khả năng hấp thụ của cơ thể. Uống sắt khi bụng đói giúp tăng khả năng hấp thụ do dạ dày trống rỗng, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình hấp thu. Tuy nhiên, nếu bạn cảm thấy buồn nôn hoặc khó chịu dạ dày khi uống sắt lúc đói, bạn có thể uống sắt sau bữa ăn nhẹ khoảng 30 phút hoặc sau bữa ăn chính 1-2 giờ.

5.3. Những lưu ý quan trọng khi bổ sung sắt

Tránh uống sắt và canxi cùng lúc vì canxi có thể làm giảm khả năng hấp thu sắt của cơ thể. Tốt nhất nên uống hai loại này cách nhau ít nhất 1-2 giờ để đảm bảo cơ thể hấp thụ tối đa từng chất.

Việc uống sắt cùng với các loại nước ép trái cây giàu vitamin C như cam, chanh,... có thể giúp tăng cường hấp thu sắt. Ngược lại, một số loại thực phẩm và đồ uống như trà, cà phê, sữa và các sản phẩm từ sữa có thể làm giảm khả năng hấp thụ sắt.

6. Kết Luận

Sắt đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì sức khỏe và chất lượng cuộc sống, đặc biệt quan trọng đối với trẻ em, phụ nữ mang thai và người thiếu máu do thiếu sắt. Việc lựa chọn phương pháp bổ sung sắt phù hợp - từ chế độ ăn uống cân bằng đến các sản phẩm bổ sung hiện đại như sắt sinh học - cần được cân nhắc kỹ lưỡng dựa trên nhu cầu cá nhân và tình trạng sức khỏe.

Tuân thủ đúng liều lượng, thời điểm sử dụng và theo dõi y tế định kỳ là chìa khóa để đạt hiệu quả tối ưu và tránh tác dụng phụ không mong muốn. Với sự hiểu biết đúng đắn về cách bổ sung sắt khoa học, chúng ta có thể cải thiện đáng kể sức khỏe tổng thể và phòng ngừa các biến chứng liên quan đến thiếu sắt.

Tài liệu tham khảo:

[1] American Academy of Pediatrics. (2010). Diagnosis and Prevention of Iron Deficiency and Iron-Deficiency Anemia in Infants and Young Children (0–3 Years of Age).

[2] WHO (2016). Guideline: Daily Iron Supplementation in Infants and Children.

[3] WHO (2012). Guideline: Daily iron and folic acid supplementation in pregnant women.

[4] WHO (2016). WHO recommendations on antenatal care for a positive pregnancy experience.

[5] The American Journal of Clinical Nutrition. (2018). Iron supplementation and pregnancy outcomes.

Dược sĩ Đại học Hải Quỳnh Đã kiểm duyệt nội dung

Tốt nghiệp chuyên ngành Dược lâm sàng, Đại học Y Dược Tp Hồ Chí Minh, có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực dược phẩm.