Kẽm Quan Trọng Với Trẻ Thế Nào? Hướng Dẫn Bổ Sung Kẽm Đúng Cách
Kẽm là một nguyên tố vi lượng thiết yếu, đóng vai trò then chốt trong vô số các quá trình sinh học quan trọng của cơ thể, đặc biệt là đối với sự phát triển toàn diện của trẻ em. Vậy, tại sao kẽm lại quan trọng đến vậy và làm thế nào để đảm bảo bé yêu nhận đủ lượng kẽm cần thiết? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
1. Vai Trò Thiết Yếu Của Kẽm Đối Với Sự Phát Triển Của Trẻ
Trong cơ thể người, kẽm tuy chỉ chiếm một lượng rất nhỏ nhưng lại đóng vai trò không thể thay thế. Đặc biệt với trẻ em đang trong giai đoạn phát triển nhanh, nhu cầu kẽm càng trở nên quan trọng. Cơ thể không thể tự sản xuất hay tích trữ kẽm lâu dài, vì vậy việc bổ sung đều đặn thông qua chế độ ăn uống là vô cùng cần thiết.
Các nghiên cứu khoa học đã chứng minh tác động toàn diện của kẽm đối với sức khỏe trẻ em, từ việc tăng cường hệ miễn dịch, phát triển trí não đến cải thiện tình trạng dinh dưỡng và hỗ trợ điều trị nhiều vấn đề sức khỏe thường gặp. Hiểu rõ vai trò này giúp phụ huynh có cái nhìn đúng đắn và khoa học về việc bổ sung kẽm cho con.
Bạn quan tâm đến lợi ích của kẽm cho cả gia đình? Xem chi tiết trong bài viết: "Kẽm là gì? Kẽm Có Vai Trò Gì Đối Với Sức Khỏe". Không chỉ người lớn, kẽm còn đóng vai trò đặc biệt quan trọng đối với trẻ em. Vậy cụ thể, kẽm có vai trò gì đối với sự phát triển khỏe mạnh của trẻ em?
1.1. Tăng cường hệ miễn dịch, giảm ốm vặt
Kẽm tham gia vào quá trình phát triển và hoạt động của các tế bào miễn dịch, đặc biệt là các tế bào T - lực lượng nòng cốt chống lại các tác nhân gây bệnh. Khi cơ thể thiếu kẽm, hệ thống phòng vệ này sẽ suy yếu, khiến trẻ dễ mắc các bệnh nhiễm trùng và khi đã mắc thì thường kéo dài, khó điều trị hơn.
Một phân tích tổng hợp từ The Cochrane Library (2017) đã chỉ ra rằng việc bổ sung kẽm hàng ngày giúp giảm đáng kể tỷ lệ mắc bệnh viêm phổi ở trẻ em. Nghiên cứu khác trên The American Journal of Clinical Nutrition (1999) cũng cho thấy trẻ được bổ sung kẽm ít bị nhiễm trùng hô hấp hơn. Điều này cho thấy kẽm giúp cơ thể bé chống lại các tác nhân gây bệnh, giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của các bệnh nhiễm trùng thông thường.
Liệu việc bổ sung kẽm có thực sự giúp trẻ thông minh hơn? Câu trả lời sẽ được khám phá trong phần tiếp theo.
1.2. Cải thiện và phát triển não bộ
Kẽm không chỉ là thành phần cấu tạo của não bộ mà còn tham gia trực tiếp vào quá trình dẫn truyền thần kinh, hình thành các kết nối synap và phát triển chức năng nhận thức. Đặc biệt trong giai đoạn 1000 ngày đầu đời - giai đoạn vàng cho sự phát triển não bộ, nhu cầu kẽm càng trở nên thiết yếu.
Nghiên cứu trên tạp chí The Journal of Nutrition (2005) ghi nhận sự cải thiện về khả năng chú ý và trí nhớ ở trẻ được bổ sung kẽm. Một nghiên cứu khác sử dụng fMRI trên tạp chí Developmental Cognitive Neuroscience (2019) còn cho thấy sự thay đổi tích cực trong hoạt động não bộ liên quan đến sự tập trung và xử lý thông tin ở trẻ được bổ sung kẽm. Điều này một lần nữa củng cố vai trò quan trọng của kẽm đối với sự phát triển trí tuệ của trẻ.
Kẽm là vi chất thiết yếu, hỗ trợ tăng cường khả năng tập trung và trí nhớ cho bé
Con bạn có thường xuyên biếng ăn không? Phải chăng thiếu kẽm là nguyên nhân?
1.3. Kích thích vị giác, cải thiện biếng ăn
Nhiều bậc phụ huynh không biết rằng, việc trẻ biếng ăn có thể liên quan mật thiết đến tình trạng thiếu kẽm. Kẽm giúp tối ưu hóa chức năng vị giác, kích thích sự thèm ăn và cải thiện cảm nhận hương vị thức ăn.
Kẽm là thành phần thiết yếu của enzyme gustin, một protein quan trọng cho sự phát triển và duy trì chức năng của các chồi vị giác. Khi thiếu kẽm, các chồi vị giác sẽ dần thoái hóa, khiến khả năng cảm nhận vị giác giảm sút, dẫn đến tình trạng biếng ăn, ăn không ngon miệng ở trẻ.
Nghiên cứu trên European Journal of Clinical Nutrition (2002) cho thấy việc bổ sung kẽm có thể cải thiện khả năng cảm nhận vị giác và tăng lượng thức ăn ở trẻ biếng ăn.
Một thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng trên Journal of Trace Elements in Medicine and Biology (2016) cũng ghi nhận sự cải thiện về lượng thức ăn và cân nặng ở trẻ biếng ăn được bổ sung kẽm gluconate.
Vậy khi trẻ gặp phải tình trạng tiêu chảy, liệu kẽm có vai trò gì trong việc hỗ trợ điều trị?
1.4. Hỗ trợ điều trị tiêu chảy
Tiêu chảy là một vấn đề thường gặp ở trẻ nhỏ, và kẽm đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ điều trị tiêu chảy cấp ở trẻ bằng cách tăng cường khả năng hấp thu nước và điện giải của ruột, đồng thời kích thích tái tạo niêm mạc ruột bị tổn thương.
Một phân tích tổng hợp trên tạp chí The Lancet (2000) đã chứng minh rằng việc bổ sung kẽm giúp giảm thời gian và mức độ nghiêm trọng của tiêu chảy cấp, đồng thời giảm nguy cơ tái phát. Dựa trên những bằng chứng này, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và UNICEF đã khuyến cáo sử dụng kẽm như một liệu pháp hỗ trợ trong điều trị tiêu chảy ở trẻ em.
Điều quan trọng là cần bắt đầu bổ sung kẽm ngay từ khi trẻ xuất hiện triệu chứng tiêu chảy và duy trì trong suốt thời gian khuyến nghị, kết hợp với việc bù nước đầy đủ bằng dung dịch oresol. Điều này không chỉ giúp cải thiện tình trạng bệnh hiện tại mà còn ngăn ngừa các đợt tiêu chảy trong tương lai.
Bạn có biết rằng kẽm còn có công dụng tuyệt vời trong việc cải thiện các vấn đề về da của trẻ?
1.5. Cải thiện tình trạng hăm tã, viêm da
Hăm tã là vấn đề phổ biến ở hầu hết trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, gây khó chịu và đau cho bé. Kẽm, đặc biệt là trong dạng kẽm oxit, có đặc tính chống viêm và làm se da, rất hữu ích trong việc làm dịu và chữa lành các tổn thương da do hăm tã và viêm da.
Nghiên cứu trên tạp chí Pediatric Dermatology (2001) cho thấy kem chứa kẽm oxit hiệu quả hơn kem chứa dexpanthenol trong điều trị hăm tã. Một tổng quan hệ thống trên BMC Pediatrics (2014) cũng kết luận rằng các sản phẩm chứa kẽm oxit là một trong những biện pháp hiệu quả nhất, không chỉ trong điều trị mà còn trong phòng ngừa hăm tã.
Ngoài hăm tã, kẽm còn được chứng minh có hiệu quả trong điều trị các vấn đề da liễu khác ở trẻ như chàm, viêm da cơ địa, và mụn trứng cá ở trẻ vị thành niên. Nghiên cứu trên Dermatology Research and Practice (2012) cho thấy kẽm đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hàng rào bảo vệ da, điều hòa sản xuất bã nhờn và kiểm soát viêm, giúp cải thiện nhiều vấn đề về da ở mọi lứa tuổi.
Kẽm oxit - giải pháp hiệu quả bảo vệ làn da bé yêu khỏi hăm tã và viêm da
Vậy làm thế nào để biết con bạn có đang thiếu kẽm hay không?
2. Nhận biết dấu hiệu thiếu kẽm ở trẻ:
Cha mẹ cần lưu ý các dấu hiệu nhận biết tình trạng thiếu kẽm ở trẻ, bởi đây là một vi chất quan trọng ảnh hưởng lớn đến sự phát triển toàn diện của trẻ. Các biểu hiện thường thấy bao gồm:
Chán ăn, biếng ăn kéo dài
Chậm tăng trưởng chiều cao và cân nặng
Rối loạn tiêu hóa (tiêu chảy kéo dài).
Hệ miễn dịch kém, hay ốm vặt
Ngủ không ngon giấc, hay trằn trọc.
Xuất hiện các vấn đề về da như viêm da, mụn nhọt.
3. Bổ sung kẽm cho bé theo từng độ tuổi
Theo khuyến cáo từ Tổ chức Y Tế Thế Giới (WHO), nhu cầu bổ sung kẽm của trẻ khác nhau tùy theo từng độ tuổi. Chính vì vậy, để đảm bảo bé yêu nhận đủ lượng kẽm cần thiết, việc bổ sung cần được thực hiện một cách khoa học và phù hợp với từng giai đoạn phát triển của bé:
3.1. Trẻ sơ sinh (0-6 tháng tuổi)
Trong giai đoạn đầu đời, sữa mẹ là nguồn cung cấp kẽm tốt nhất cho bé. Mặc dù hàm lượng kẽm trong sữa mẹ không cao (khoảng 2-3 mg/lít) nhưng có tỷ lệ hấp thu rất tốt.
Trẻ sơ sinh khỏe mạnh thường nhận đủ lượng kẽm cần thiết thông qua sữa mẹ (khi mẹ đủ sữa và cho con bú hoàn toàn) hoặc từ sữa công thức đã được bổ sung hàm lượng phù hợp. Chính vì vậy, việc bổ sung thêm kẽm từ bên ngoài là không cần thiết, trừ khi có chỉ định cụ thể của bác sĩ đối với các trường hợp đặc biệt như trẻ sinh non, nhẹ cân, mẹ thiếu kẽm, tiêu chảy kéo dài hoặc các tình trạng y tế khác.
Để đảm bảo chất lượng sữa, người mẹ đang cho con bú nên có chế độ ăn giàu kẽm (thịt đỏ, hải sản, các loại hạt, đậu, ngũ cốc nguyên hạt).
3.2. Trẻ từ 6 - 12 tháng tuổi
Khi bé bắt đầu ăn dặm, đây là thời điểm quan trọng để bổ sung kẽm từ các nguồn thực phẩm đa dạng. Ở giai đoạn này, nhu cầu kẽm của trẻ tăng lên khoảng 3 mg/ngày theo khuyến nghị của WHO. Các thực phẩm giàu kẽm phù hợp với trẻ trong giai đoạn này bao gồm: thịt đỏ, lòng đỏ trứng, các loại đậu, hải sản,...
Nhu cầu kẽm cho bé theo từng độ tuổi
3.3. Trẻ từ 1 - 3 tuổi
Trong giai đoạn này, trẻ cần khoảng 3 mg kẽm mỗi ngày. Bên cạnh việc tiếp tục duy trì chế độ ăn đa dạng với các thực phẩm giàu kẽm đã đề cập ở trên, bạn có thể mở rộng thêm một số thực phẩm như: các sản phẩm từ sữa (phô mai, sữa chua), Rau lá xanh đậm (cải xoăn, rau bina) và các loại hạt,...
3.4. Trẻ trên 3 tuổi
Khi trẻ lớn hơn, nhu cầu kẽm tăng dần theo độ tuổi. Trẻ 4-8 tuổi cần khoảng 5 mg/ngày, trẻ 9-13 tuổi cần khoảng 8 mg/ngày. Ở giai đoạn này, việc khuyến khích trẻ ăn uống đa dạng các loại thực phẩm giàu kẽm trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
Mặc dù việc ưu tiên bổ sung kẽm qua chế độ ăn uống là quan trọng nhất, đôi khi, do nhiều yếu tố như trẻ biếng ăn kéo dài, có chế độ ăn uống không cân bằng, hoặc có các tình trạng sức khỏe đặc biệt làm tăng nhu cầu kẽm, việc chỉ dựa vào thực phẩm có thể không đủ để đáp ứng nhu cầu hàng ngày của trẻ.
Trong những trường hợp này, hoặc khi có dấu hiệu rõ ràng về thiếu kẽm, bác sĩ nhi khoa có thể cân nhắc và chỉ định việc bổ sung kẽm thông qua các loại thực phẩm chức năng.
Nếu bạn chưa biết lựa chọn sản phẩm bổ sung kẽm nào phù hợp và an toàn cho bé yêu giữa vô vàn lựa chọn, tham khảo danh mục sản phẩm bổ sung kẽm cho bé dưới đây:
Thời điểm uống tốt nhất là sau bữa ăn khoảng 30 phút đến 1 giờ để tăng khả năng hấp thu và giảm nguy cơ kích ứng dạ dày. Thời gian bổ sung thường kéo dài từ 2-3 tháng hoặc theo chỉ định cụ thể của bác sĩ.
4. Kết luận
Kẽm đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sự phát triển toàn diện của trẻ em. Việc đảm bảo bé yêu nhận đủ lượng kẽm cần thiết thông qua chế độ ăn uống đa dạng và cân bằng là ưu tiên hàng đầu.
Trong trường hợp cần thiết, việc bổ sung kẽm bằng thực phẩm chức năng nên được thực hiện theo sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Hãy nhớ rằng, cung cấp đủ kẽm cho trẻ không chỉ là đầu tư cho sức khỏe hiện tại mà còn là nền tảng vững chắc cho sự phát triển khỏe mạnh, thông minh và toàn diện của trẻ trong tương lai.
Tài liệu tham khảo:
[1] Mayo-Wilson E, Imdad A, Herzer K, Bhutta ZA. Preventive zinc supplementation in children aged 6 months to 12 years: a systematic review and meta-analysis. Cochrane Database of Systematic Reviews 2014, Issue 11. Art. No.: CD009384.
[2] Sazawal S, Black RE, Menon VP, et al. Zinc supplementation reduces the incidence of acute lower respiratory infections in infants and preschool children: a double-blind, controlled() trial. Am J Clin Nutr. 1999;69(6):1158-1164
[3] Prasad AS, Mantzoros CS, Beck FWJ, et al. Zinc status and its relationship to immune function, oxidative stress, and macrophage function. J Am Coll Nutr. 2004;23(6 Suppl):587S-591S.
[4] Zinc supplementation alters brain activity during a working memory task in children with low zinc status: A functional MRI study. Developmental Cognitive Neuroscience. 2019;39:100710.
[5] Golik A, Modai D, Weissgarten Y, et al. Zinc supplementation in anorexia nervosa: a double-blind placebo-controlled study. Eur J Clin Nutr. 2002;56(10):931-934.
[6] Gibson RS, Rabasa-Lhoret R, Hotz C, et al. Implications of zinc deficiency for children in developing countries. Food Nutr Bull. 2000;21(4):408-417.
[7] Shab-Bidar S, Darabi S, Mollahosseini M, et al. The effect of zinc supplementation on anorexia in children: a randomized controlled trial. J Trace Elem Med Biol. 2016;38:34-38.
[8] Zinc Investigators' Collaborative Group. Zinc supplementation for the treatment of diarrhoea in children: a pooled analysis of four randomised controlled trials. Lancet. 2000;355(9215):1519-1523.
[9] World Health Organization and UNICEF. Joint statement: clinical management of acute diarrhoea. Geneva: WHO; 2004.
[10] Ersoy E, Taner E, Disci R, et al. A randomized controlled trial of the efficacy of zinc oxide and dexpanthenol-containing creams for the treatment of diaper dermatitis. Pediatr Dermatol. 2001;18(6):520-523.
[11] Blume-Peytavi U, Garcia Bartels N, Hüsler L, et al. Prevention and treatment of diaper dermatitis. Pediatr Dermatol. 2014;31 Suppl 1:27-36.
[12] Gupta M, Gupta S, Gupta V, et al. Zinc therapy in dermatology: a review. Dermatol Res Pract. 2012;2012:709127.
Đã kiểm duyệt nội dung Tốt nghiệp chuyên ngành Dược lâm sàng, Đại học Y Dược Tp Hồ Chí Minh, có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực dược phẩm.
